Zaburzenia pracy trzustki mogą być odpowiednio szybko wykryte dzięki poddaniu się badaniom pod kątem enzymów trzustkowych. Wchodzą one w skład soku trzustkowego i Ich zadaniem jest regulowanie procesu trawienia. Zaburzenia w obrębie omawianego organu trudno jest niekiedy zdiagnozować w odpowiednim momencie, bowiem trzustka bardzo długo nie daje żadnych objawów. Z tego powodu powinno się profilaktycznie wykonywać badania w tym zakresie, a lekarze zalecają szczególnie diagnostykę w zakresie stężenia lipazy trzustkowej, trypsyny, elastazy i amylazy. Pozwala to wykryć stany chorobowe we wczesnym stadium, ale jak się okazuje, jest to pomocne także w diagnozowaniu innych chorób.
Enzymy, jako elementarne składniki soku trzustkowego
Rolą enzymów trawiennych jest rozkładanie przyjmowanego pokarmu na prostsze substancje, które w następnej kolejności przedostają się do krwiobiegu. Zewnątrzwydzielnicza część trzustki to miejsce, w którym następuje ich wydzielanie, skąd następnie są transportowane do dwunastnicy. Odpowiednie hormony, którym poziom jest regulowany przez rozciąganie się ścian żołądka oraz proces trawienny są odpowiedzialne na produkcję określonej ilości i jakości enzymów trawiennych niezbędnych w procesie trawienia. Jest to niezwykle ważne, aby wszystko w tej kwestii przebiegało prawidłowo, mianowicie by pokarm uległ odpowiedniemu rozłożeniu na substancje prostsze, które z kolei wchłaniają się do krwi. Jest to wszystko precyzyjnie zaplanowane, zatem każde odstępstwo od normy może powodować określonego rodzaju zaburzenia, w postaci nadmiernej lub niedostatecznej produkcji enzymów trawiennych. To objaw chorobowy, którego nie należy lekceważyć, może bowiem świadczyć o zaburzeniach czynnościowych trzustki bądź innych narządów.
Wykonując badania pod tym kątem bardzo ważne jest przekazanie informacji lekarzowi o wszystkich przyjmowanych lekarstwach, ponieważ istnieją takie, które ze względu na zawarte w nich substancje mogą wpływać na regulację wytwarzania enzymów.
Amylaza – enzym glikolityczny
Każdy z enzymów jest odpowiedzialny za trawienie określonych składników pokarmowych. Amylaza, zwana enzymem glikolitycznym, jak sama nazwa wskazuje odpowiada za trawienie i rozkład wielocukrów. Pierwszy etap trawienia odbywa się już w jamie ustnej, następnie w dwunastnicy i ostatecznie w jelicie cienkim. Zadaniem enzymu jest rozkład wielocukrów na cukry proste, a jego stężenie weryfikuje się poprzez wykonanie badania krwi lub moczu (tą drogą jest bowiem eliminowana z organizmu).
Niedostateczna produkcja amylazy może wskazywać na poważne zaburzenia czynnościowe trzustki, uszkodzenie wątroby,a także na ciężką chorobę, jaką jest mukowiscydoza.
Zbyt wysokie stężenie z kolei może warunkować stan zapalny w obrębie trzustki, zapalenie pęcherzyka żółciowego, niewydolność nerek, a także schorzenia w obrębie wątroby.
Lipaza – enzym lipolityczny
Lipaza jest enzymem, który tak samo jak osfolipaza i esteraza, rozkłada tłuszcze do kwasów tłuszczowych. Diagnostyka stężenia enzymu odbywa się jedynie poprzez badanie krwi, gdyż enzym nie jest wydalany z moczem, jak to jest w przypadku amylazy.
Zbyt wysokie stężenie lipazy we krwi może stanowić o poważnych chorobach trzustki – zapalenie trzustki bądź nowotwór. Stężenie ulega również zwiększeniu, gdy pojawia się zapalenie otrzewnej bądź na skutek perforacji wrzodów dwunastnicy.
Elastaza – enzym proteolityczny
Rozkład białek na peptydy odbywa się dzięki elastazie. Oznaczenie poziomu tego enzymu wymaga wykonania badania kału. Uzyskane wyniki są bardzo precyzyjne, bowiem enzym ten nie podlega procesowi trawienia w obrębie układu pokarmowego. Po przedostaniu się do jelit jest stamtąd usuwany z organizmu.
Obniżony poziom enzymu może wskazywać na stany zapalne trzustki bądź nawet na jej niewydolność.
Na badanie w tym zakresie kierowane są takie osoby z grupy ryzyka, które są zagrożone rozwojem cukrzycy.
Trypsynogen – proenzym trypsyny
Trypsynogen również odpowiada za trawienie białek – podobnie jak chymotrypsyna i karboksypeptydaza. W jelicie cienkim ulega przekształceniu w trypsynę.
Badanie jest wykonywane u małych dzieci w celu sprawdzenia czy nie cierpią na mukowiscydozę.
Gdy stężenie wartości trypsynogenu we krwi jest zbyt wysokie to może to oznaczać, że w obrębie tego organizmu pojawiły się stany zapalne bądź zmiany nowotworowe. Tego typu problemy w konsekwencji prowadzą do uszkodzenia narządu i hamują transport enzymu do jelita cienkiego.
Profilaktyka – badania w zakresie stężenia enzymów trawiennych
Profilaktyka w tym zakresie jest bardzo ważna ze względu na bezobjawowy przebieg chorób wątroby. Ich wczesne wykrycie pozwala na skuteczne leczenie, z kolei zbyt późno zdiagnozowane stany chorobowe mogą okazać się nieuleczalne. Interpretację badań należy zawsze zlecić lekarzowi, gdyż istnieje wiele zależności, które mają na nią wpływ. Wymaga to wiedzy fachowej w tym zakresie, umiejętności skorelowania poszczególnych elementów ze sobą, takich jak: płeć, wiek, obraz kliniczny, sposób oznaczenia poziomu hormonów, aby w konsekwencji uzyskać prawidłowy obraz stanu rzeczy i postawić trafną diagnozę.
