Kobalamina to profesjonalna nazwa związku chemicznego powszechnie znanego jako witamina B12. Jest ona kojarzona z procesami produkcji krwinek czerwonych i funkcjonowaniem układu nerwowego. Na jej niedobory narażone są przede wszystkim osoby przewlekle niedożywione i stosujące restrykcyjne diety. Wówczas może rozwinąć się u nich niedokrwistość, a także mogą wystąpić zaburzenia czucia i niedowłady.
Co to jest kobalamina i jaką pełni funkcję w naszym organizmie?
Kobalamina, czyli witamina B12, to kompleksowy, organiczny związek chemiczny, w którego cząsteczce możemy znaleźć jon kobaltu. W naszym organizmie występuje ona w kilku postaciach, różniących się m.in. trwałością, a na drodze przemian chemicznych jedna może swobodnie zmieniać się w drugą.
Kobalamina jest tak naprawdę niezbędna do funkcjonowania wszystkich komórek naszego organizmu. Bierze udział w procesach syntezy białek i kwasów nukleinowych, a także w przemianach metabolicznych tłuszczów i węglowodanów. Jednak tym, co większość z nas powinna pamiętać z lekcji biologii, jest jej rola w powstawaniu krwinek czerwonych, czyli erytrocytów, w których zawarta jest hemoglobina odpowiedzialna za transport tlenu do każdej komórki organizmu. Ponadto witamina B12 wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego. Uczestniczy np. w procesie tworzenia się osłonek mielinowych nerwów, które przyspieszają przewodzenie impulsów do i z mięśni.
W jakich produktach znajdziemy największe ilości kobalaminy?
Kobalamina w dość dużych ilościach jest produkowana w naszym organizmie samoistnie dzięki naturalnej florze bakteryjnej jelit. W codziennej diecie największe jej ilości znajdziemy natomiast w produktach pochodzenia zwierzęcego, głównie mięsach takich jak wieprzowina, wołowina czy drób. W tym miejscu można uspokoić wegetarian, ponieważ stosunkowo bogatym źródłem są również mleko i przetwory mleczne, takie jak ser żółty, jogurty czy twarogi.
Niestety większych ilości kobalaminy nie znajdziemy praktycznie w żadnym pokarmie pochodzenia roślinnego, co stwarza ogromny problem dla wegan. W ich przypadku należy okresowo kontrolować stężenie witaminy B12 w organizmie i w razie potrzeby zdecydować się na zewnętrzną suplementację.
Kto jest najbardziej narażony na niedobór kobalaminy?
Organizm prawidłowo odżywiającego się człowieka po ustaniu dostarczania do niego witaminy B12 ma jeszcze zmagazynowane jej zapasy na aż 4 lata! Oznacza to, że wystąpienie niedoboru świadczy o długotrwałej chorobie, która zaburzała np. proces wchłaniania witaminy B12, lub poważnych błędach dietetycznych. Dodatkowo niedoborom kobalaminy najczęściej towarzyszy niedobór kwasu foliowego, ponieważ jest ona niezbędna w procesie syntezy jego aktywnych form.
Niedobory witaminy B12 najczęściej stwierdza się u osób przewlekle niedożywionych, np. zaniedbanych osób starszych, bezdomnych czy alkoholików. Jak już wspomniano, czasem stwierdza się je również u pacjentów stosujących restrykcyjne diety, głównie wegańską. Pamiętajmy jednak, że zdarzają się także sytuacje, kiedy pacjent przyjmuje odpowiednie ilości kobalaminy, ale jego organizm ma problem z wchłanianiem. Dzieje się tak np. przy zaburzeniach wytwarzania kwasu solnego w żołądku, ponieważ tylko w kwaśnym środowisku powstaje tzw. czynnik wewnętrzny, niezbędny do procesu wchłaniania kobalaminy.
Groźne skutki niedoboru witaminy B12
Niedobór witaminy B12 nieuchronnie prowadzi do rozwoju tzw. złośliwej niedokrwistości megaloblastycznej. Dochodzi wówczas do zaburzenia wytwarzania nowych czerwonych krwinek, a jednocześnie skrócenia okresu życia już istniejących. Oprócz klasycznych objawów niedokrwistości, takich jak bladość i osłabienie, pacjenci skarżą się również na objawy stanu zapalnego jamy ustnej i języka czy przewlekłe biegunki. Niedobór witaminy B12 odzwierciedla się również w zaburzeniach funkcjonowania układu nerwowego. U pacjentów występują zaburzenia czucia, niedowłady mięśni czy drżenia.
U pacjentów ze stwierdzonymi niedoborami leczenie opiera się na suplementacji kobalaminy, najczęściej w postaci iniekcji domięśniowych.
Bibliografia:
[1] https://dieta.mp.pl/zasady/63297,witamina-b12
[2] Pod red. Mutschler E., Farmakologia i toksykologia, wyd. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2013.
[3] Rizzo G. et al., Vitamin B12 among Vegetarians: Status, Assessment and Supplementation. Nutrients. 2016 Nov 29;8(12).
