Wykonanie prostego badania czynnościowego układu oddechowego, jakim jest spirometria, pozwala wcześnie wykryć rozwijające się zmiany.
O tym jak wielkie spustoszenie w organizmie może spowodować palenie papierosów nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Większość osób bez problemu wymieni takie choroby jak: miażdżycę, zawał serca, udar mózgu, czy rak płuca, wśród tych, które mogą być wywołane paleniem tytoniu, a lista w rzeczywistości jest o wiele szersza. Mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że ludzie palący papierosy są silnie zagrożeni jeszcze inną ciężką, potencjalnie śmiertelną chorobą – POChP (przewlekłą obturacyjną chorobą płuc). Szacuje się, że około 80% przypadków tej choroby jest wywołanych właśnie przez wdychanie dymu tytoniowego, głównie z papierosów (palenie czynne i bierne), ale też z cygar, czy fajki, w tym fajki wodnej. Wykonanie prostego badania czynnościowego układu oddechowego, jakim jest spirometria, pozwala wcześnie wykryć rozwijające się zmiany.
Czym jest POChP?
Z definicji POChP to choroba przewlekła, postępująca, polegająca na trwałym upośledzeniu przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Wskutek drażnienia przez cząsteczki pyłów i gazów, w drogach oddechowych rozwija się przewlekły stan zapalny, prowadzący do nadmiernej produkcji śluzu, co objawia się przewlekłym kaszlem i odkrztuszaniem plwociny. W małych oskrzelach i oskrzelikach dochodzi do obturacji, a więc zwiększenia oporów dla przepływu powietrza, a także zmniejsza się sprężystość płuc, odpowiedzialna za sprawny, bierny wydech u człowieka. Oba te stany powodują konieczność zaangażowania mięśni wydechowych w celu opróżnienia powietrza z płuc, co znacznie zwiększa wysiłek związany z oddychaniem. Nie tylko jednak w fazie wydechu, ale także podczas wdechu rośnie koszt energetyczny, związany z pokonaniem podwyższonego ciśnienia w drogach oddechowych, powstałego wskutek uwięzienia w nich powietrza. Wszystko to sprawia, że u ludzi chorych na POChP występuje uczucie duszności, początkowo związanej z wysiłkiem, ale z czasem przechodzącej w tzw. duszność spoczynkową. Jeśli do tych objawów dojdzie jeszcze rozedma płuc, często pojawiająca się w przebiegu POChP, z uszkodzeniem ścian pęcherzyków płucnych, uczucie duszności będzie się potęgować. Warto wiedzieć, że POChP rozwija się w czasie, a objawy z roku na rok stają się coraz bardziej dotkliwe. Na szczęście udowodniono, że usunięcie szkodliwego czynnika sprawczego, a więc rezygnacja z palenia papierosów, na każdym etapie choroby, spowalnia lub wręcz całkowicie zatrzymuje jej postęp. Każdy, kto pali papierosy, powinien pomyśleć o wykonaniu spirometrii – badania pozwalającego ocenić czynność układu oddechowego.
Badanie spirometryczne u palaczy papierosów
Spirometria jest badaniem, które pozwala ocenić szereg objętości i pojemności płuc przy spokojnym oddychaniu, a także przy oddychaniu natężonym. Dzięki temu daje wiedzę na temat rezerw czynnościowych układu oddechowego. Ponadto, podczas spirometrii bada się wielkość i szybkość przepływu powietrza przez drogi oddechowe. To właśnie parametry związane z przepływem powietrza są bardzo cenne w diagnostyce POChP, ocenie jej ciężkości, a także tempa postępu.
Wskaźnik Tiffeneau
Na wyniku badania spirometrycznego, w przypadku POChP patrzy się przede wszystkim na wartość FEV1/VC (natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa/pojemność życiowa), nazywaną też wskaźnikiem Tiffeneau, który u ludzi chorych jest mniejszy niż 0,7. Oznacza to, że w ciągu pierwszej sekundy natężonego wydechu, udaje się wydmuchać nie więcej niż 70% powietrza, które wydychamy podczas maksymalnego wydechu i wskazuje na obecność obturacji w drogach oddechowych. Podobne wyniki spirometrii może dawać także astma oskrzelowa, dlatego w przebiegu badania wykonuje się tzw. próbę rozkurczową, a więc podaje się lek rozkurczający oskrzela, co w przypadku astmy poprawia wartości FEV1/VC, zaś w przypadku POChP taka poprawa nie występuje. Należy zatem zawsze patrzyć na wartość wskaźnika Tiffeneau po podaniu leku rozkurczającego oskrzela.
Ocena FEV1
W celu określenia ciężkości obturacji dróg oddechowych w przebiegu POChP ocenia się wartość FEV1 po inhalacji leku rozkurczającego oskrzela, jako % wartości normalnej. I tak, parametr ten większy lub równy 80% świadczy o lekkiej obturacji, większy lub równy 50% o umiarkowanej, większy lub równy 30% o obturacji ciężkiej, zaś poniżej 30% to obturacja bardzo ciężka. Nie zawsze jednak ocena wielkości FEV1 odpowiada ciężkości przebiegu POChP i temu, co odczuwa pacjent. Z tego powodu, całościowa ocena przebiegu POChP opiera się o wiele parametrów: wartości spirometrii, objawy, nasilenie duszności w skali mMRC, ocena objawów podmiotowych w testach CAT i CCQ.
Czasami wartość FEV1 używana jest również do oceny stopnia utraty tego parametru w czasie, a dzięki temu oceny dynamiki postępu choroby. U zdrowych ludzi roczna utrata FEV1 wynosi 20-30ml/rok, zaś u ludzi chorych sięga nawet 50-70ml/rok.
Co ważne, w przebiegu POChP, wartości spirometrii często wyprzedzają objawy, które występują u pacjenta. Warto więc wcześnie wykonać to badanie, zanim pojawi się u chorego duszność. Być może jego wynik pomoże palaczom podjąć decyzję o zaprzestaniu palenia i uchroni ich przed chorobami, które mogą się rozwinąć lub nasilić w przyszłości.
